Özel Yetenek Nedir? Üstün Yetenekliler Nasıl Ayırt Edilir?

Özel yetenek, kişinin belirli bir alanda üstün performans göstermesine olanak tanıyan, doğal bir yeteneği ifade eder. Özel yetenek, genel olarak zekâ, yaratıcılık, müzik, sanat, matematik, sportif beceri gibi alanlarda görülebilir.Bu yeteneğin keşfedilmesi ve geliştirilmesi, kişinin kendini iyi ifade etmesine, farklı alanlarda başarılı olmasına ve hayatının farklı zamanlarında daha mutlu ve doyumlu hale gelmesine yardımcı olur. 

Üstün yetenekli bireyler farklı tür yeteneklerini geliştirmek için ayrıca hizmet ve faaliyetlere gereksinim duyabilirler. Akademik alanlarda yaşıtlarına göre yüksek düzeyde performans gösteren özel yeteneklilerde, zekâ, yaratıcılık, sanat, liderlik kapasitesi oldukça gelişmiştir.

Özel Yetenekli Bireylerin Bilişsel Özellikleri

Özel yetenekli bireylerin bilişsel özellikleri arasında şunlar bulunur:

• Yüksek zeka seviyesi: Özel yetenekli bireyler genellikle yüksek zeka seviyesine sahiptir. Bu bireyler çevreleri tarafından kolaylıkla ayırt edilebilirler.
• Dikkatli ve seçici odaklanma: Özel yetenekli bireyler kendilerine verilen görevlere daha dikkatli ve kolay bir şekilde odaklanabilirler. Bu özellikleri sayesinde akademik ve iş hayatlarında başarıya kolaylıkla ulaşabilirler.
• Kendine özgü düşünce tarzı: Özel yetenekli bireyler diğer bireyler karşılaştırıldığında daha yaratıcı düşünce tarzına sahiptir. Sanatsal yönleri oldukça gelişmiştir. Sanatçıların büyük bir kısmı özel yetenekli bireylerden oluşmuştur.
• Farklı ve yaratıcı çözüm yolları: Özel yetenekli bireyler genellikle farklı ve yaratıcı çözüm yolları bulurlar. Pratik çözümleri sayesinde sorunların üstesinden kolaylıkla gelebilirler ve bu yönleri çevrelerindeki insanlar tarafından takdir edilir.
• Hızlı öğrenme kabiliyeti: Özel yetenekli bireyler hızlı bir şekilde öğrenme kabiliyetine sahiptir. Bilgileri ve faaliyetleri kolayca kavrayabilirler. Bu özellikleri sayesinde farklı alanlarda gelişmeye vakitleri ve enerjileri kalır.

Bu özelliklerin tümü her özel yetenekli bireyde bulunmayabilir ve her bireyin yeteneği farklıdır. Ancak özel yetenekli bireyler genellikle yukarıda saydığımız bir veya birden fazla bilişsel özelliğe sahip olurlar.

Özel Yetenekli Bireylerin Sosyal Özellikleri

Özel yetenekli bireylerin ayırt edilebilir birçok sosyal özelliği vardır. Özel yetenekli bireyler genellikle aşağıdaki sosyal özelliklere sahip olurlar:

• İletişim becerileri: Özel yetenekli bireyler genellikle daha iyi ve etkili iletişim becerilerine sahip olurlar.

• Empati: Özel yetenekli bireylerin empati yeteneği gelişmiştir ve diğer insanların duygusal durumlarını daha iyi anlar.

• Liderlik: Özel yetenekli bireyler genellikle etkili bir lider olur ve diğer insanları kolaylıkla yönlendirebilir.

• Esneklik: Özel yetenekli bireyler farklı durumlara kolaylıkla adapte olabilir.
• İş birliği: Özel yetenekli bireyler diğer insanlarla birlikte kolaylıkla çalışabilir, ekip çalışmasına yatkın olurlar.

Bu özelliklerin tümü her özel yetenekli bireyde bulunmayabilir ve her bireyin yeteneği farklıdır. Ancak özel yetenekli bireyler genellikle yukarıda saydığımız bir veya birden fazla bilişsel özelliğe sahip olurlar.

Özel Yetenek Tanı Ölçütleri Nelerdir

Birçok özel yetenek tanı tekniği vardır. Genellikle özel yetenek tanısı için kullanılan ölçütler arasında şunlar bulunur:

• IQ testi: IQ testi, bir kişinin zeka seviyesinin ölçülmesine yardımcı olan bir testtir. Bu test sayesinde yüksek zekalı bireyler keşfedilir.

• Akademik performans: Öğrencinin okul performansı, ödev ve sınavlardan aldığı notlar gibi faktörler özel yetenek tanısı için kullanılabilir.

• Yetenek testleri: Özel yetenekli bireyin belirli bir alanda yeteneğinin ölçülmesine yardımcı olan özel testler bulunabilir. Bu testlerden alınan sonuçlar sayesinde özel yetenekliler kolaylıkla ayırt edilir.

• Yaratıcılık ve problem çözme becerileri: Özel yetenekli bireyin yaratıcılık ve problem çözme becerilerinin değerlendirilmesi özel yetenek tanısında kullanılabilir. Özel yetenekli bireylerin belirgin özellikleri arasında yaratıcılık ve problem çözme yeteneği önemli bir yer kaplar.
• Observasyon: Özel yetenekli bireyin günlük hayatta nasıl davrandığı ve hangi becerilerini kullandığının değerlendirilmesi de özel yetenek tanısında faydalı olabilir. Bu sayede özel yetenekli olduğu düşünülen bireyin hangi alana yatkın olduğu gözlemlenir ve buna uygun yönlendirme yapılır.

Bu ölçütler tek başına yeterli olmayabilir. Bireyin özel yeteneğinin tanısı genellikle birkaç farklı yöntem ve test kullanılarak yapılır.

Özel yetenekliler özel akademik alanlarda yaşıtlarına fark atabilirler. Genel zihinsel yetenekleri yaşıtlarına göre üstün olur. Bu bireylerlere okul tarafından sağlanamayan hizmet veya faaliyetler potansiyellerinin ortaya çıkmasını engelleyebilir. 

Özel yetenekli bireyler, yeteneklerini geliştirmek için okul tarafından mutlaka desteklenmelilerdir. İstanbul Gelişim Üniversitesinin Come To Gelişim Projesi tam da bu amaca hizmet ediyor. Come to Gelişim bursuna hemen başvurmak için sayfamızı ziyaret etmeyi unutma!